piątek, 25 marzec 2022 08:53

Kiedy odprawa emerytalna może zostać nie przyznana?

Pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w powiązaniu z przejściem na emeryturę – a zatem zaszedł związek pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem statusu emeryta, przysługuje jednorazowa odprawa emerytalna, w formie pieniężnej.

ochrona srodowiska

Jej wysokość to równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia. Nie jest to jednak zasadą - przepisy szczególne zawierają odrębne uregulowanie tej materii, np. zgodnie z ustawą z dnia 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych, wysokość odprawy emerytalnej zależy od stażu pracy:

  • staż pracy powyżej 10 lat – w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia,
  • staż pracy powyżej 15 lat – w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia,
  • staż pracy powyżej 20 lat – w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia.

W praktyce pewne wątpliwości budzić może związek pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do odprawy emerytalnej. W doktrynie i orzecznictwie przyjęto, że pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do odprawy emerytalnej zachodzić musi pewien ścisły związek, pozbawiony przypadkowości. Związek taki może mieć charakter czasowy, tj. rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do emerytury, niezależnie od przyczyny rozwiązania stosunku pracy, przyczynowy - rozwiązanie stosunku pracy następuje z powodu nabycia prawa do emerytury, czasowo-przyczynowy - przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury, a rozwiązanie stosunku pracy następuje w chwili przyznania tego świadczenia, albo funkcjonalny, tj. rozwiązanie stosunku pracy następuje przed formalnym ustaleniem prawa do emerytury, ale przyznanie świadczenia jest konsekwencją pewnych zdarzeń bezpośrednio poprzedzających ustanie stosunku pracy (takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 września 2015 r., sygn. akt I PK 297/14).

W stosunku do odprawy emerytalnej w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się pogląd, zgodnie z którym, w razie przejścia na emeryturę, warunkiem istnienia związku między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę jest spełnianie przez pracownika warunków nabycia emerytury w momencie rozwiązania stosunku pracy, w szczególności osiągnięcia odpowiedniego wieku uprawniającego do emerytury. Jeśli bowiem w dacie rozwiązania stosunku pracy pracownik nie osiągnął wieku emerytalnego albo nie spełniał innych przesłanek nabycia prawa do świadczenia emerytalnego, to późniejsze spełnienie tych warunków i wystąpienie o przyznanie emerytury nie pozostaje w związku z wcześniej dokonanym rozwiązaniem stosunku pracy, choćby osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego nastąpiło po rozwiązaniu stosunku pracy w czasie pobierania praz niego np. zasiłku chorobowego, świadczenia przedemerytalnego, czy też posiadania statusu bezrobotnego i pobierania zasiłku z tego tytułu. Wprawdzie w tych sytuacjach nabycie prawa do emerytury następuje w pewnym związku czasowym między ustaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury, ale jest to związek zupełnie przypadkowy, który nie może być traktowany jako „przejście na emeryturę” w rozumieniu art. 921 § 1 Kodeksu pracy. Np. w wyroku z dnia 4 lutego 2011 r., sygn. akt II PK 149/10, Sąd Najwyższy przyznał, że okres
15 miesięcy, który upłynął pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikiem a nabyciem przez niego prawa do emerytury, nie daje podstaw do przyjęcia, że pracownik przeszedł na emeryturę „w związku” z ustaniem stosunku pracy, zwłaszcza że w okresie tym, po otrzymaniu odmownej decyzji organu rentowego w przedmiocie przedłużenia okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, uzyskał on status bezrobotnego, którego nabycie wiązało się przecież, między innymi, z koniecznością zadeklarowania gotowości do pracy.

W orzecznictwie dość szeroko prezentowany jest także pogląd, zgodnie z którym w pewnych szczególnych przypadkach związek czasowy lub funkcjonalny między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę zostaje zachowany – i nie będzie nosił znamion przypadkowości, pomimo, że spełnienie warunków uzyskania emerytury przez pracownika nastąpiło nie w dniu rozwiązania stosunku pracy, lecz w niedalekiej przyszłości po dacie po rozwiązaniu stosunku pracy. I tak, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 września 2011 r., sygn. akt II PK 30/11, uznał, że pracownik samorządowy, który został bezprawnie zwolniony tuż przed nabyciem prawa do emerytury, a następnie zasądzono mu odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy, nie traci odprawy emerytalnej, pomimo że uzyskał wiek emerytalny dopiero w okresie zasiłkowym.

 Podobnie w przypadku, gdy pracownik w dacie rozwiązania stosunku pracy ma ukończony wiek emerytalny oraz legitymuje się wymaganym stażem emerytalnym, jednakże nabyciu przez niego prawa do emerytury sprzeciwia się pobieranie przez niego świadczeń z ubezpieczeń społecznych, np. zasiłku chorobowego. W takiej sytuacji prawo do emerytury powstaje bowiem z dniem zaprzestania pobierania owych świadczeń, jednakże związek pomiędzy jego powstaniem a rozwiązaniem stosunku pracy nie może być uznany za przypadkowy.

Konkludując, odprawa emerytalna jest co prawda świadczeniem powszechnym, ale powszechność ta jest realizowana w sposób wyznaczony przez konkretne przepisy, np. Kodeksu pracy lub postanowieniami regulaminu wynagradzania.