Do kluczowych obowiązków pracodawcy, u którego działają związki zawodowe należy:
- udzielanie na żądanie organizacji związkowej informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania.. Odmowa udzielenia informacji jest penalizowana.
- konsultowanie ze związkiem zawodowym, w formie pisemnej, zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas nieokreślony oraz zamiaru wypowiedzenia warunków pracy lub płacy na mniej korzystne oraz rozwiązania umowy w trybie art. 52 kodeksu pracy, z podaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie; przy czym opinia związków zawodowych nie ma charakteru wiążącego dla pracodawczy - oznacza to, że pracodawca zobowiązany jest ją rozpatrzyć, ale nie jest nią związany. Z kolei brak konsultacji ze związkami zawodowymi zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę lub zamiaru wypowiedzenia warunków pracy lub płacy, skutkować może zakwestionowaniem przez pracownika legalności działania pracodawcy, a to natomiast może wiązać się
z dochodzeniem, na drodze sądowej, roszczenia o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie; - uzgodnienie ze związkiem zawodowym terminu rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem z pracownikami podlegającym szczególnej ochronie, tj.
z kobietom w ciąży lub w trakcie korzystania przez nie z urlopu macierzyńskiego,
w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu; - uzyskanie zgody zarządu organizacji związkowej na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, a także na zmianę jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść tego pracownika;
- udział związków zawodowych w rokowaniach i zawarciu porozumienia w sprawie układu zbiorowego pracy;
- współpraca z związkami zawodowymi w zakresie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, w tym w zakresie ustalania planu wydatków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na dany rok kalendarzowy;
- przedkładanie związkom zawodowym do zaopiniowania regulaminu wynagradzania, regulaminu pracy, regulaminu nagród i premiowania oraz regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych;
- udzielanie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu bezpłatnego pracownikom, którzy zostają powołani do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy;
- zawiadomienie organizacji związkowej o swoim stanowisku, w przypadku gdy organizacja wystąpi do pracodawcy z wnioskiem o przeprowadzenie odpowiednich badań na skutek zaistnienia uzasadnionego podejrzenia, że w zakładzie pracy występuje zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników; ponadto pracodawca zobowiązany jest, na wniosek organizacji, udostępnić wyniki tych badań;
- zapewnienie organizacji związkowej miejsca, w którym będzie ona mogła wykonywać swoje zadania, w tym udostępnienie organizacji związkowej pomieszczenia i urządzeń technicznych niezbędne do wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy – udostępnienia pomieszczeń i urządzeń pracodawca może dokonać na podstawie umowy, przy czym udostępnienie to może być bezpłatne albo odpłatne;
- pobieranie z wynagrodzenia pracownika, na pisemny wniosek organizacji związkowej i za pisemną zgodę pracownika, składki związkowej i przekazywanie pobranej kwoty składki na rachunek bankowy wskazany przez organizację związkową.
We wskazanych w przepisach przypadkach pracodawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, w związku z naruszeniem obowiązków wobec związków zawodowych. Do katalogu takich działań należy m.in. utrudnianie utworzenia zgodnie z prawem organizacji związkowej, utrudnianie wykonywania działalności związkowej prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy lub dyskryminacja pracownika z powodu przynależności do związku zawodowego, pozostawania poza związkiem zawodowym lub wykonywania funkcji związkowej. Za tego rodzaju działania pracodawcy przewidziana jest kara grzywny albo kara ograniczenia wolności.
