System kaucyjny już od października – kompendium wiedzy dla przedsiębiorcy

System kaucyjny w Polsce został uregulowany ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1852). Szczegółowe rozwiązania zawarte są w nowelizowanych przepisach ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Nadzór nad realizacją obowiązków przez przedsiębiorców będzie odbywał się m.in. na podstawie art. 73a ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, który nakłada obowiązek sprawozdawczy na operatorów systemu kaucyjnego wobec marszałków województw

Założenia systemu

• Start systemu: październik 2025 r.
• Opakowania objęte systemem:
  • plastikowe butelki jednorazowego użytku do 3 litrów,
  • metalowe puszki do 1 litra,
  • butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra.
• Kaucja:
  • 0,50 zł – butelki plastikowe i puszki,
  • 1,00 zł – butelki szklane wielokrotnego użytku.
• Zasada: konsument płaci kaucję przy zakupie i odzyskuje ją przy zwrocie opakowania.

Nowy system obejmie trzy główne grupy opakowań: plastikowe butelki do trzech litrów, metalowe puszki do jednego litra oraz szklane butelki wielokrotnego użytku do półtora litra. Wysokość kaucji została zróżnicowana – w przypadku plastiku i puszek wyniesie 50 groszy, a dla szkła zwrotnego – 1 złoty. Co istotne, każde opakowanie objęte systemem będzie musiało być wyraźnie oznaczone. Ułatwi to konsumentom rozpoznanie, za które opakowania przysługuje zwrot pieniędzy, a także zapewni sprawność całego procesu.

Logistyka - kogo obejmą nowe obowiązki, kim są operatorzy

System kaucyjny ma objąć wszystkie podmioty spełniające definicję przedsiębiorstwa (por. art. 4 Prawa przedsiębiorców, Dz.U.2024.236). Najmocniej zmiany odczują sklepy, przy czym

• sklepy powyżej 200 m² – będą miały obowiązek przyjmowania pustych opakowań i zwrotu kaucji,
• sklepy poniżej 200 m² – będą miały obowiązek dotyczy wyłącznie, jeśli oferują napoje w szklanych butelkach zwrotnych; w pozostałych przypadkach – możliwość dobrowolnego przystąpienia,

System pociąga za sobą konieczność zapewnienia miejsca i systemu obsługi zwrotów (np. automaty kaucyjne, odbiór ręczny).

Wprowadzający napoje (producenci, importerzy) muszą przystąpić do systemu kaucyjnego i zawrzeć umowę z jego operatorem, który:

• organizuje całość procesu zbiórki i recyklingu,
• prowadzi ewidencję i sprawozdawczość (art. 73a ust. 4 ustawy),
• odpowiada za logistykę odbioru i rozliczeń finansowych,
• podlega kontroli marszałków województw i ministra właściwego ds. klimatu

Operatorzy zadbają zatem o logistykę, rejestrację, rozliczenia i przekazywanie surowców do recyklingu. W dużych sklepach – o powierzchni przekraczającej 200 m² – przyjmowanie opakowań stanie się obowiązkowe. Mniejsze punkty sprzedaży będą miały wybór, ale te, które sprzedają napoje w szklanych butelkach wielokrotnego użytku, również będą musiały zapewnić możliwość ich zwrotu. Niezależnie od tego w przestrzeni publicznej pojawią się automaty kaucyjne, które ułatwią szybki zwrot opakowań poza tradycyjnymi sklepami.

Sprawozdania od operatorów systemów będą składane corocznie do 15 marca roku następnego (art. 73a ust. 4). Marszałkowie będą przekazywać zebrane dane do Bazy danych o produktach i opakowaniach (BDO). Trzeba pamiętać, że niewywiązywanie się z obowiązków może skutkować karami administracyjnymi i finansowymi

5 kroków w kierunku przygotowania biznesu na system kaucyjny

Kluczowe jest przygotowanie się do października 2025 roku poprzez zawarcie umów z operatorami, dostosowanie opakowań i procedur oraz zaplanowanie infrastruktury w sklepach. Aby ułatwić procedurę, przygotowaliśmy checklistę – działania, które można rozpisać na 5 kroków.

1. Przystąp do systemu
   • Zawrzyj umowę z operatorem systemu kaucyjnego.
   • Zweryfikuj, które produkty w Twojej ofercie podlegają systemowi (butelki plastikowe, puszki, szkło zwrotne).
2. Dostosuj opakowania
   • Oznakuj wszystkie opakowania zgodnie z wymaganiami ustawy.
   • Upewnij się, że etykiety zawierają informację o kaucji i znak systemu.
3. Zaplanuj infrastrukturę
   • Jeśli prowadzisz sklep powyżej 200 m² – przygotuj miejsce i system do przyjmowania pustych opakowań (np. automat kaucyjny lub obsługa ręczna).
   • W mniejszych sklepach – rozważ dobrowolne przystąpienie do systemu.
4. Zorganizuj procesy administracyjne
   • Zaplanuj ewidencję i raportowanie wymagane ustawą (art. 73a).
   • Ustal procedury wewnętrzne, np. dla księgowości i zwrotu kaucji.
5. Przygotuj komunikację
   • Poinformuj klientów o zasadach zwrotu opakowań.
   • Przeszkol pracowników w zakresie obsługi systemu i procedur rozliczeniowych.

Szanse i wyzwania

System kaucyjny to istotna zmiana dla całego rynku napojów w Polsce. Dla przedsiębiorców oznacza on zarówno nowe obowiązki prawne, jak i szansę na ograniczenie kosztów związanych z gospodarką odpadami. Korzyści dla środowiska są oczywiste: mniejsza liczba butelek i puszek na wysypiskach, czystsze parki, lasy i ulice oraz wyższy poziom odzysku cennych surowców. Jednak system kaucyjny to również wyzwania – zarówno organizacyjne, jak i finansowe. Sklepy muszą przygotować miejsce na zwroty, operatorzy – zbudować całą infrastrukturę, a konsumenci – zmienić swoje nawyki. W dłuższej perspektywie inwestycje te powinny się jednak zwrócić, a Polska zbliży się do standardów gospodarki o obiegu zamkniętym obowiązujących w wielu krajach Unii Europejskiej.

System kaucyjny ma ruszyć w październiku 2025 roku. Do tego czasu konieczne jest przygotowanie odpowiedniej infrastruktury, stworzenie sieci punktów odbioru, a także wdrożenie oznakowania opakowań. W tzw. międzyczasie prowadzone będą kampanie informacyjne skierowane do mieszkańców, tak by już od pierwszego dnia działania systemu każdy wiedział, co zrobić z pustą butelką czy puszką.

Więcej artykułów z zakresu ESG przeczytasz w Monitor CDK. Pobierz TUTAJ

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ESG