Wypadki przy pracy – rodzaje wypadków, postępowanie powypadkowe, obowiązki pracodawcy

Czym jest wypadek przy pracy?

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie, które charakteryzuje się czterema cechami występującymi jednocześnie:

1. nagłością – przyjmuje się, że zdarzenie będące wypadkiem przy pracy powinno zadziać się w ciągu trwania dnia pracy (np. upadek na schodach w miejscu pracy).
2. przyczyną zewnętrzną – czyli taką, która nie jest związana z wewnętrznym stanem organizmu pracownika, np. choroby; do przyczyn zewnętrznych zaliczyć można np. brak osłony na maszynie, uszkodzone urządzenie, niewłaściwe oświetlenie; działanie sił przyrody;
3. związkiem z pracą, czyli miało miejsce:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze sto­sunku pracy.

1. urazem lub śmiercią – czyli uszkodzenie tkanek ciała lub narządów wewnętrznych pracownika w wyniku zadziałania czynnika zewnętrznego, np. skaleczenia, rany, złamania kończyn, oparzenia, odmrożenia, zatrucia, działania promieniowania, wstrząs psychiczny jako reakcja na stres.

Okoliczności i ustalenia dotyczące wypadku przy pracy pracownika dokumentowane są w protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy określonym w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1071).

Za wypadek przy pracy uważa się również zdarzenie, które nastąpiło w okresie obowiązywania ubezpieczenia społecznego poszkodowanego podczas:

• wykonywania pracy lub współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
• wykonywania innych czynności, które opisuje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Dokumentowanie okoliczności tego rodzaju wypadku odbywa się w karcie wypadku, w oparciu o ustawę z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2025 r. poz. 257) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23.01.2023r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz. U. z 2022 r. poz. 223).

Kolejnym rodzajem zdarzeń, które nie pozostają w bezpośrednim związku z pracą, ale uznawane są za wypadek zrównanym z wypadkiem przy pracy, są zdarzenia, mające miejsce  w trakcie trwania ubezpieczenia społecznego pracownika, a które nastąpiły:

• w czasie podróży służbowej do miejsca delegowania lub np. między miejscem
  od­delegowania a miejscem zakwaterowania albo w miejscu zakwaterowania, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organiza­cje związkowe.

Rodzaje wypadków przy pracy

Wypadek przy pracy kwalifikowany jako:

• śmiertelny wypadek przy pracy - śmierć w wyniku wypadku następuje w okresie do 6 miesięcy od daty wypadku.
• ciężki wypadek przy pracy - wypadek, który powoduje ciężkie uszkodzenie ciała, np. utratę wzroku, słuchu, mowy lub inne uszkodzenia ciała albo rozstrój zdrowia naruszający podstawowe funkcje organizmu, zagrażająca życiu lub nieuleczalna choroba, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
• lekki wypadek przy pracy - wypadek powodujący czasową niezdolność do pracy, który nie wyczerpuje znamion wypadku śmiertelnego i ciężkiego.
• zbiorowy wypadek przy pracy - zdarzenie wypadkowe, w wyniku którego poszkodowane są co najmniej 2 osoby.

Obowiązki pracodawcy w związku z wypadkiem pracownika przy pracy

W sytuacji wypadku przy pracy, pracodawca zobowiązany jest:

• podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
• zapewnić udzielenie poszkodowanym pierwszej pomocy,
• zabezpieczyć miejsce wypadku przed: dostępem osób niepowołanych, uruchomieniem bez wyraźnej przyczyny maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały wstrzymane w związku z wypadkiem, dokonywaniem zmian położenia maszyn, urządzeń technicznych i innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub mogą okazać się pomocne w ustaleniu jego okoliczności i przyczyn),
• niezwłocznie zawiadomić o wypadku właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora (wypadek ciężki, zbiorowy, śmiertelny),
• powołać zespół powypadkowy,
• zapewnić ustalenie okoliczności i przyczyny wypadku,
• zapewnić wdrożenie wniosków i środków profilaktycznych,
• zadbać o sporządzenie przez zespół powypadkowy protokołu powypadkowego,
• zatwierdzić protokół powypadkowy,
• zapewnić doręczenie protokołu powypadkowego poszkodowanemu,
• dostarczyć protokół powypadkowy właściwemu inspektorowi pracy – w przypadku wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych,
• zarejestrować wypadek w rejestrze wypadków przy pracy,
• sporządzić statystyczną kartę wypadku GUS.

Zaniechanie powiadomienia o wypadku przy pracy śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym właściwych organów, w tym Okręgowego Inspektora Pracy, stanowi wykroczenie w rozumieniu Kodeksu pracy i jest zagrożone karą grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.

Ponadto, pracodawca zobowiązany jest do systematycznego analizowania przyczyn wypadków przy pracy i w oparciu o wyniki tych analiz powinien wprowadzać i stosować właściwe środki zapobiegające wystąpieniu podobnych wypadków w przyszłości

Postępowanie powypadkowe

Postępowanie powypadkowe jest ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Jego celem jest uzyskania przez poszkodowanego pracownika świadczeń powypadkowych oraz wprowadzenie przez pracodawcę odpowiednich środków prewencyjnych, zapobiegających podobnym wypadkom w przyszłości.

Z postępowania powypadkowego sporządza się protokół, który – wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową – pracodawca zobowiązany jest przechowywać przez okres 10 lat.

Jeśli pracodawca zatrudnia osoby na podstawie umów cywilnoprawnych, dokumentacja powypadkowa rejestrowana jest w kartach wypadków. Karty wypadków również należy przechowywać przez okres 10 lat.

Zespół powypadkowy

W związku z wypadkiem przy pracy, pracodawca zobowiązany jest powołać co najmniej dwuosobowy zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi:

• pracownik służby bhp i społeczny inspektor pracy – jeśli w zakładzie powołano służbę bhp (zatrudnionych powyżej 100 pracowników) i w zakładzie działają związki za­wodowe oraz społeczna inspekcja pracy,

• pracodawca lub pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp lub specjalista spoza zakładu pracy i przedstawiciel załogi – jeśli w zakładzie nie powołano służby bhp i nie działają związki zawodowe oraz społeczna inspekcja pracy. Pracodawca, pracownik oraz specjalista spoza zakładu pracy muszą spełniać wymogi formalne (ukończone niezbędne szkolenia), zgodnie z art. 237¹¹ 1 i § 2 Kodeksu pracy.
• pracodawca i specjalista spoza zakładu pracy – w przypadku gdy powołanie zespołu w składzie podanym w większym składzie jest niemożliwe z uwagi na zbyt mały zespół zatrudnionych pracowników.

Przy czym, zespół powypadkowy można powoływać każdorazowo do każdego wypadku lub można powołać go na stałe.

Zespół powypadkowy ma obowiązek przystąpić do ustalania okoliczności i przyczyn zaistniałego wypadku niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku. Wszelkie koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.

Z ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, protokół powypadkowy. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie dłuższym niż 14 dni wymaga podania w treści protokołu powypadkowego przyczyn opóźnienia.

Rejestr wypadków przy pracy

Pracodawca zobowiązany jest prowadzić, na podstawie protokołów powypadkowych, rejestr wypadków – najczęściej rejestr obejmuje rok kalendarzowy. W rejestrze wypadków należy zawrzeć informacje:

1. imię i nazwisko poszkodowanego,
2. miejsce i data wypadku,
3. informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,
4. data sporządzenia protokołu powypadkowego,
5. stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,
6. data przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,
7. liczba dni niezdolności do pracy,
8. inne informacje, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia zespołu powypadkowego.

Nowość w księgarni PCDK:  Formy wsparcia dla pracodawców i przedsiębiorców w ustawie o rynku pracy i służbach zatrudnienia Zapraszamy do zamawiania!

Poznaj najbliższe szkolenia z kadr i płac