Ochrona sygnalistów – fundament transparentności i odpowiedzialności ESG

Katarzyna Kołbuś: Kim jest sygnalista?

Karolina Grosicka: Sygnalistą zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, a także osoba która przekazuje informacje o naruszeniu prawa uzyskane w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym lub już po ich ustaniu.

KK: Czy istnieją regulacje, które wskazują, jak skutecznie chronić sygnalistów?

KG: Tak, to m.in. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, a w Polsce – ustawa z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów, która stanowi implementację przepisów Dyrektywy.

KK: Implementacja unijnego prawa dotyczącego obowiązkowego raportowania ESG została przesunięta, ale odpowiedzialne firmy już od lat podejmują działania, które wspierają zrównoważony rozwój. Jak w tym mogą im pomóc sygnaliści?

KG: Sygnaliści mogą ujawniać nieprawidłowości i nieetyczne praktyki w tym zakresie, co pozwala organizacji na właściwą interwencję wewnątrz, przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego i w razie potrzeby – wprowadzenie działań naprawczych.

Tu warto zaznaczyć, że sygnaliści którzy czują się bezpiecznie w przedsiębiorstwie, mogą bez obaw o działania odwetowe zgłaszać nieprawidłowości, a to w efekcie właśnie przyczynia się do poprawy kultury etycznej i transparentności w przedsiębiorstwach.

KK: Jakie są wyzwania dla przedsiębiorstw związane z procesem zgłaszania takich nieprawidłowości?

KG: To przede wszystkim brak zaufania do przedsiębiorstwa, obawy sygnalistów związane z możliwymi działaniami odwetowymi, dlatego należy zadbać o właściwą kulturę, w której zgłaszanie nieprawidłowości jest bezpieczne i wewnętrznie wspierane. Należy też pamiętać o obowiązku zapewnienia ochrony poufności tożsamości sygnalisty.

KK: Czy mamy możliwość określić, na ile gra jest warta świeczki? Można zbadać skuteczność działań związanych z ochroną sygnalistów? Jeśli tak, to na co zwrócić uwagę?

KG: Oczywiście, można to robić. Przedsiębiorstwa powinny regularnie monitorować swoje regulacje poprzez analizę liczby, rodzaju zgłoszeń i ocenę działań następczych. W ramach raportowania ESG należy przedstawić opis regulacji: ochrony sygnalistów i zgłaszania nieprawidłowości, liczbę zgłoszeń, ich kategorie oraz sposób wyjaśniania, informacje o ochronie przed działaniami odwetowymi, ocenę efektywności regulacji oraz plany ich zmian.

KK: Jakie mogą być przykładowe nieprawidłowości zgłaszane przez sygnalistę, a dotyczące ESG w poszczególnych zakresach, jakie obejmuje (środowisko, społeczna odpowiedzialność, ład korporacyjny)?

W zakresie środowiska sygnalista może zgłosić dla przykładu: niewłaściwe gospodarowanie odpadami np. brak segregacji, spalanie odpadów w sposób niekontrolowany. W kwestii społecznej odpowiedzialności naruszenia w zakresie ochrony prywatności i danych osobowych np. nielegalne przetwarzanie, brak zabezpieczenia danych osobowych przed dostępem do nich osób nieuprawnionych. W przypadku ładu korporacyjnego np. korupcję - wręczanie lub przyjmowanie łapówek, pośrednictwo w tym procederze.

KK: Na koniec zapytam, jakie rekomendacje ma pani dla organizacji, które chcą wzmocnić swoje działania w zakresie ochrony sygnalistów?

KG: Organizacje powinny budować kulturę opartą na otwartości na przyjmowanie zgłoszeń. Takie działania to np. inicjatywy informacyjne o prawach sygnalisty i o ochronie, która mu przysługuje, szkolenia w zakresie zgłaszania nieprawidłowości i zasad ochrony sygnalistów dla wszystkich pracowników.

Więcej artykułów z zakresu ESG przeczytasz w Monitor CDK. Pobierz TUTAJ

Poznaj najbliższe szkolenia z zakresu ESG